آموزش ها
نرم‌افزارهای مخرب موبایل را چگونه شناسایی کنیم
آبان
نرم‌افزارهای مخرب موبایل را چگونه شناسایی کنیم
امروزه با افزایش استفاده از تلفن‌های همراه هوشمند و افزایش قابلیت‌های آن‌ها، تهدیدهای امنیتی نیز به سرعت گسترش یافته‌اند. یکی از بزرگ‌ترین تهدیدها برای کاربران موبایل، نرم‌افزارهای مخرب یا همان بدافزارها هستند. این نرم‌افزارها می‌توانند داده‌های شخصی شما را به خطر بیاندازند، عملکرد دستگاه را مختل کنند و حتی منجر به سرقت مالی شوند. در این مقاله، ما به معرفی روش‌ها و راهکارهای شناسایی نرم‌افزارهای مخرب موبایل خواهیم پرداخت و نحوه مقابله با آن‌ها را بررسی می‌کنیم.
۱. نرم‌افزار مخرب چیست؟
نرم‌افزار مخرب (Malware) به هرگونه برنامه یا کدی گفته می‌شود که به طور هدفمند طراحی شده تا به دستگاه کاربر آسیب برساند یا اطلاعات شخصی را به سرقت ببرد. این نرم‌افزارها می‌توانند در انواع مختلفی همچون ویروس‌ها، تروجان‌ها، باج‌افزارها، و جاسوس‌افزارها باشند. هر یک از این نوع نرم‌افزارها رفتارهای مخربی را در دستگاه ایجاد می‌کنند که به روش‌های خاصی شناسایی می‌شوند.
انواع نرم‌افزارهای مخرب موبایل:
– ویروس‌ها: به دیگر فایل‌های سالم متصل می‌شوند و در سراسر سیستم منتشر می‌شوند.
– تروجان‌ها: نرم‌افزارهایی که خود را به‌عنوان برنامه‌ای مفید جا می‌زنند ولی در پس‌زمینه کارهای مخربی انجام می‌دهند.
– جاسوس‌افزارها (Spyware): اطلاعات شما را بدون آگاهی شما جمع‌آوری کرده و به سرقت می‌برند.
– باج‌افزارها (Ransomware): دسترسی به داده‌ها یا دستگاه را مسدود کرده و برای بازیابی آن‌ها درخواست باج می‌کنند.
۲. علائم وجود بدافزار در دستگاه‌های موبایل
شناخت علائم وجود نرم‌افزارهای مخرب اولین گام در محافظت از دستگاه است. در ادامه برخی از علائم رایج وجود بدافزارها در دستگاه‌های موبایل را مرور می‌کنیم:
الف) کاهش سرعت و عملکرد دستگاه
یکی از اولین نشانه‌های وجود بدافزار، کاهش شدید سرعت و عملکرد گوشی است. اگر دستگاه شما بدون دلیل مشخصی کند عمل می‌کند یا هنگامی که از اپلیکیشن‌ها استفاده می‌کنید به‌صورت مکرر قفل می‌شود، ممکن است دستگاه به بدافزار آلوده شده باشد.
ب) مصرف بالای داده‌های اینترنتی
بسیاری از نرم‌افزارهای مخرب برای ارسال داده‌ها به سرورهای خود نیاز به استفاده از اینترنت دارند. اگر مصرف داده‌های شما به طور غیرعادی بالا رفته است، ممکن است یکی از دلایل آن وجود بدافزار باشد که در پس‌زمینه در حال فعالیت است.
ج) نمایش مداوم تبلیغات
نرم‌افزارهای تبلیغاتی مخرب (Adware) یکی از رایج‌ترین انواع بدافزارها هستند. این نوع نرم‌افزارها به صورت مداوم تبلیغات پاپ‌آپ و بنری را بدون اجازه شما نمایش می‌دهند. اگر در حالی که از گوشی استفاده نمی‌کنید با تبلیغات غیرمنتظره روبه‌رو می‌شوید، ممکن است دستگاه شما آلوده به Adware باشد.
د) نصب خودکار اپلیکیشن‌های ناخواسته
اگر مشاهده کردید که اپلیکیشن‌هایی بدون اجازه شما نصب شده‌اند، احتمالاً دستگاه شما به بدافزار آلوده شده است. نرم‌افزارهای مخرب می‌توانند اپلیکیشن‌های ناخواسته یا حتی مخرب دیگری را به صورت خودکار نصب کنند.
ه) تخلیه سریع باتری
برخی از بدافزارها در پس‌زمینه به‌طور مداوم در حال فعالیت هستند و این موضوع باعث تخلیه سریع باتری می‌شود. اگر گوشی شما به سرعت دچار افت باتری می‌شود، این نشانهای از وجود بدافزار است.
و) داغ شدن غیرطبیعی دستگاه
فعالیت مداوم نرم‌افزارهای مخرب در پس‌زمینه می‌تواند باعث افزایش حرارت گوشی شما شود. اگر تلفن همراه شما بدون استفاده سنگین به سرعت داغ می‌شود، این موضوع ممکن است نشانهای از فعالیت مخرب باشد.
۳. چگونه نرم‌افزارهای مخرب وارد دستگاه‌های ما می‌شوند؟
الف) نصب اپلیکیشن‌ها از منابع غیررسمی
یکی از رایج‌ترین روش‌های نفوذ بدافزارها، دانلود و نصب اپلیکیشن‌ها از منابع غیررسمی است. فروشگاه‌های معتبر مانند Google Play و App Store دارای سیستم‌های امنیتی قدرتمندی برای اسکن اپلیکیشن‌ها هستند. نصب اپلیکیشن از منابع ناشناخته می‌تواند خطرات بسیاری به همراه داشته باشد.
ب) کلیک بر روی لینک‌های مشکوک
یکی دیگر از روش‌های نفوذ بدافزارها، کلیک بر روی لینک‌های مشکوکی است که از طریق ایمیل، پیامک یا شبکه‌های اجتماعی ارسال می‌شوند. این لینک‌ها ممکن است شما را به سایت‌های مخرب هدایت کنند که به طور خودکار بدافزار را روی دستگاه شما نصب می‌کنند.
ج) اتصالات ناامن و وای‌فای عمومی
اتصال به شبکه‌های وای‌فای عمومی و ناامن می‌تواند شما را در معرض بدافزارها قرار دهد. هکرها می‌توانند از این شبکه‌ها برای حمله به دستگاه شما استفاده کنند.
د) بهره‌برداری از آسیب‌پذیری‌های امنیتی
بدافزارها می‌توانند از طریق آسیب‌پذیری‌های امنیتی در سیستم‌عامل‌ها یا اپلیکیشن‌ها نفوذ کنند. عدم بروزرسانی منظم دستگاه و اپلیکیشن‌ها این خطر را افزایش می‌دهد.
۴. راه‌های شناسایی نرم‌افزارهای مخرب
الف) استفاده از آنتی‌ویروس‌ها
یکی از بهترین و مطمئن‌ترین روش‌ها برای شناسایی نرم‌افزارهای مخرب، استفاده از آنتی‌ویروس‌های موبایل است. بسیاری از آنتی‌ویروس‌ها قابلیت اسکن کامل سیستم را دارند و می‌توانند بدافزارها و رفتارهای مشکوک را شناسایی کنند.
ب) بررسی مجوزهای اپلیکیشن‌ها
یکی از روش‌های دیگر برای شناسایی اپلیکیشن‌های مخرب، بررسی مجوزهایی است که این اپلیکیشن‌ها درخواست می‌کنند. اپلیکیشن‌هایی که درخواست دسترسی به اطلاعات غیرمرتبط با عملکردشان دارند، می‌توانند مخرب باشند. برای مثال، اگر یک اپلیکیشن چراغ‌قوه درخواست دسترسی به لیست مخاطبان یا موقعیت مکانی شما را داشته باشد، ممکن است مشکوک باشد.
ج) تحلیل رفتارهای مشکوک
نرم‌افزارهای مخرب به‌طور معمول رفتارهای خاصی را از خود نشان می‌دهند. برای مثال، مصرف غیرعادی داده‌ها یا نمایش مکرر تبلیغات می‌تواند نشانهای از وجود بدافزار باشد. برنامه‌های مشکوک را باید حذف یا با دقت بیشتری بررسی کرد.
د) بررسی فعالیت‌های پس‌زمینه
بررسی فرآیندهای پس‌زمینه دستگاه می‌تواند به شما کمک کند نرم‌افزارهای مشکوکی که در پس‌زمینه فعالیت می‌کنند را شناسایی کنید. در سیستم‌عامل‌های اندروید و iOS ابزارهایی برای نمایش اپلیکیشن‌های فعال در پس‌زمینه وجود دارند.
ه) بررسی وضعیت شارژ و مصرف باتری
اگر دستگاه شما باتری را به‌سرعت تخلیه می‌کند، می‌توانید از طریق بخش مدیریت باتری سیستم‌عامل، بررسی کنید که کدام برنامه‌ها بیشترین مصرف باتری را دارند. برنامه‌هایی که به طور غیرمنتظره مصرف بالایی دارند، ممکن است بدافزار باشند.
۵. چگونه از دستگاه خود در برابر بدافزارها محافظت کنیم؟
الف) دانلود اپلیکیشن‌ها از منابع معتبر
یکی از اصلی‌ترین راه‌های محافظت از دستگاه، دانلود اپلیکیشن‌ها فقط از فروشگاه‌های معتبر است. Google Play و App Store به‌طور منظم اپلیکیشن‌ها را برای بدافزارها اسکن می‌کنند.
ب) اجتناب از کلیک بر روی لینک‌های مشکوک
همیشه از کلیک بر روی لینک‌های مشکوک و ناآشنا در ایمیل‌ها، پیامک‌ها و شبکه‌های اجتماعی خودداری کنید. بسیاری از حملات فیشینگ و نصب بدافزارها از طریق این لینک‌ها انجام می‌شوند.
ج) بروزرسانی منظم سیستم‌عامل و اپلیکیشن‌ها
یکی از راه‌های اصلی برای محافظت در برابر بدافزارها، بروزرسانی منظم سیستم‌عامل و اپلیکیشن‌ها است. این بروزرسانی‌ها معمولاً شامل اصلاحات امنیتی هستند که آسیب‌پذیری‌ها را رفع می‌کنند.
د) استفاده از رمزنگاری و قفل صفحه
استفاده از رمزنگاری داده‌ها و قفل صفحه می‌تواند از دسترسی غیرمجاز به دستگاه جلوگیری کند. این روش‌ها به کاهش خطرات مرتبط با بدافزارهای سرقت داده‌ها کمک می‌کنند.
ه) فعال‌سازی ویژگی‌های امنیتی پیش‌فرض
اکثر سیستم‌عامل‌های موبایل دارای ویژگی‌های امنیتی پیش‌فرض هستند که می‌توانند به شما در محافظت از دستگاه کمک کنند. برای مثال، قابلیت “Find My Device” در اندروید و iOS می‌تواند به شما در ردیابی و قفل کردن دستگاه‌های گم‌شده کمک کند. همچنین، فعال‌سازی احراز هویت دو مرحله‌ای برای حساب‌های کاربری، از دسترسی غیرمجاز به اطلاعات شخصی شما جلوگیری می‌کند.
و) استفاده از VPN
استفاده از یک شبکه خصوصی مجازی (VPN) می‌تواند از اتصال شما به شبکه‌های ناامن و حملات سایبری جلوگیری کند. VPN اطلاعات شما را رمزگذاری کرده و هویت شما را مخفی می‌کند، که به افزایش امنیت اینترنتی شما کمک می‌کند.
۶. چگونه بدافزارها را حذف کنیم؟
الف) استفاده از آنتی‌ویروس
در صورتی که شک دارید دستگاه شما به بدافزار آلوده شده است، استفاده از یک آنتی‌ویروس معتبر می‌تواند به شناسایی و حذف آن کمک کند. اکثر آنتی‌ویروس‌ها دارای گزینه‌های اسکن فوری و عمیق هستند که می‌توانند به شناسایی و حذف بدافزارها بپردازند.
ب) حذف دستی برنامه‌های مشکوک
اگر یک برنامه را مشکوک می‌دانید، می‌توانید به تنظیمات دستگاه بروید و آن را به‌طور دستی حذف کنید. در اندروید، می‌توانید به بخش “برنامه‌ها” بروید و برنامه مشکوک را پیدا کرده و حذف کنید. در iOS نیز می‌توانید با نگه‌داشتن انگشت بر روی آیکون برنامه و انتخاب “حذف برنامه”، آن را حذف کنید.
ج) بازنشانی به تنظیمات کارخانه
اگر نتوانستید بدافزار را شناسایی یا حذف کنید، بازنشانی دستگاه به تنظیمات کارخانه آخرین گزینه است. این کار همه داده‌ها و تنظیمات دستگاه را پاک می‌کند و دستگاه را به حالت اولیه برمی‌گرداند. با این حال، قبل از انجام این کار، حتماً از داده‌های مهم خود پشتیبان تهیه کنید.
۷. آموزش‌های پیشرفته برای کاربران حرفه‌ای
برای کاربرانی که به دنبال امنیت بیشتری هستند، می‌توانند به روش‌های پیشرفته‌تری برای شناسایی و حذف نرم‌افزارهای مخرب روی بیاورند:
الف) استفاده از ابزارهای تحلیل امنیتی
ابزارهایی مانند Malwarebytes و ESET Mobile Security به کاربران این امکان را می‌دهند که به‌صورت دقیق‌تری بر فعالیت‌های دستگاه نظارت کنند و بدافزارها را شناسایی کنند.
ب) مطالعه و آشنایی با حملات سایبری
آشنایی با حملات سایبری و روش‌های جدید آن‌ها به کاربران این امکان را می‌دهد که از تکنیک‌ها و روش‌های محافظتی پیشرفته‌تر استفاده کنند. وب‌سایت‌ها و منابع آنلاین متعددی وجود دارند که اطلاعات به‌روز در مورد تهدیدات سایبری ارائه می‌دهند.
ج) آموزش‌های امنیت سایبری
شرکت در دوره‌های آموزشی امنیت سایبری می‌تواند به کاربران کمک کند تا مهارت‌های لازم برای شناسایی و مقابله با تهدیدات سایبری را کسب کنند. این دوره‌ها معمولاً شامل آموزش‌هایی در زمینه شناسایی نرم‌افزارهای مخرب، امنیت شبکه و مدیریت ریسک هستند.
۸. نتیجه‌گیری
شناسایی و مقابله با نرم‌افزارهای مخرب موبایل یک فرایند مستمر است که به آگاهی و دقت نیاز دارد. با رعایت نکات امنیتی، استفاده از نرم‌افزارهای معتبر، و به‌روزرسانی منظم دستگاه و اپلیکیشن‌ها، می‌توان از خود در برابر تهدیدات امنیتی محافظت کرد. اگرچه هیچ راهکاری نمی‌تواند به‌طور کامل از شما در برابر بدافزارها محافظت کند، اما با پیروی از این دستورالعمل‌ها، می‌توانید احتمال آلودگی دستگاه خود را به حداقل برسانید و از امنیت اطلاعات شخصی خود اطمینان حاصل کنید.
